W.S. Merwin - By die herdenking van my dood

W.S. Merwin tuis, voorheen ’n pynappelplantasie aangelê 

bo-op ’n dormante vulkaan op die noordoostelike kus van Maui

By die herdenking van my dood

W.S. Merwin

Elke jaar sonder dat ek dit besef gaan die dag verby

Wanneer die laaste vure vir my sal wink

En die stilte sal vertrek

Onuitputbare reisiger

Soos die straal van ’n liglose ster

Dan sal ek myself nie langer

In die lewe bevind soos in ’n rare kledingstuk nie

Verwonderd deur die aarde

En die liefde van een vrou

En die skaamteloosheid van die mens

Soos vandag skrywend na drie dae van reën

Om weer die flap te hoor sing en die bui wat ophou

En te buig voor ek weet nie wat

[Vertaal deur Johann de Lange]

Percy Bysshe Shelley - Ozymandias

Ozymandias, Egypt

Ozymandias

Percy Bysshe Shelley

Ek ontmoet ’n reisiger uit ’n antieke land

wat sê: Twee magtige klipbene sonder romp staan
in die woestyn. Daarnaas, in die sand,
half versonke, lê ’n gehawende gelaat, en aan
die frons, die kil grimas deur mag na vore gebring
blyk duidelik: sy skepper ken die passies goed
wat voortleef (afgedruk op die dood van elke ding),
die hand vol hoon, en die hart wat dit voed;
op die voetstuk is hierdie woorde aangebring:
“My naam is Ozymandias, van konings die koning,
slaan gade my werke, O Grotes, laat vaar alle hoop.”
Niks anders is behoue. Rondom die puinhoop
van dié gebroke kolos, strek alkant heen vaal
die sand, oneindig, eensaam, kaal.

[Vertaal deur Johann de Lange]

John Berryman - Droomgesang 1. Knorrig kruip Henry weg heeldag

John Berryman (1914 - 1972) © Life

Droomgesang 1. Knorrig kruip Henry weg    heeldag
John Berryman

Knorrig kruip Henry weg    heeldag,
onversoenlik pruil Henry.
Ek sien sy punt, – ’n trag om dinge af te skud.
Dis die gedagte dat hulle dag
hulle kan dit doen wat Henry kwaad maak & veraf.
Maar hulle moes na vore gekom & gepraat het.

Die ganse wêreld soos ’n wol-liefhebber
was oënskynlik eens aan Henry se kant.
Toe kom ’n skeiding.
Daarná het niks uitgedraai soos dit kon of moes.
Ek weet nie hoe Henry, oop-
geforseer vir almal om te sien, oorleef het nie.

Wat hy nou te sê het, is ’n lang
wonderwerk wat die wêreld kan verduur & wees.
Eens in ’n wildevyboom was ek bly
op die kruin, & ek’t gesing.
Hard op die land verweer die magtige see
& leeg raak elke bed.


[Vertaal deur Johann de Lange]

Kim Addonizio - Muse

Muse

Kim Addonizio

Wanneer ek instap

koop mans vir my drankies nog voor ek by die kroeg kom.

Hulle raak verlief op my na een nag,

selfs al raak ons nie eens aan mekaar nie.

Ek sê jou ek het dié stront tot ’n kuns verfyn.

Hulle sweet wanneer hulle my onthou,

alleen in goedkoop kamers luister hulle

na kreune deur die muur

& wonder of dit ek is,

laat ’n skreeu uit as die trein verby fluit.

Maar ek is alreeds twee provinsies weg, bly saam met ’n seun

wat ek reën laat drink van die polsslag in my kuiltjie.

Niemand los mý nie, ek is die een wat besluit.

Ek verskyn skielik, soos geld op die sypaadjie.

Luister, hartjie. Dis mý hoëhakke wat aan die telefoondrade hang.

Ek is die raaf wat neerfladder,

dis my swart onderrok

wat jy gesien het toe die pyn

so diep in jou wegwring

dat jy jou oë toemaak & huil soos ’n bleddie vroumens.

[Vertaal deur Johann de Lange]

T.S. Eliot - Die reis van die drie wyse manne

T.S. Eliot

Die reis van die drie wyse manne

T.S. Eliot

“Ons het 'n koue oortog gehad,

absoluut die slegste tyd van die jaar
vir die reis, en boonop so 'n lang reis:
die paaie was diep slote & die weer onguur,
in die hart van die winter.”
En die kamele bliknêrs, hoefseer, balhorig,
gaan lê in die smeltende sneeu.
Daar was tye dat ons berou had
oor somerpaleise teen die heuwels, die terrasse,
& die jongmeisies in sy wat suikerbier bedien.
Dan die kameeldrywers wat swets en mor
en wegloop, en hulle drank en vrouens mis,
en die kampvure wat doodwaai, en die gebrek aan skuiling,
en die stede vyandig en die dorpe stuurs
en die gehuggies vuil en onbehoorlik duur:
ons het 'n moeilike tyd gehad.
Uiteindelik het ons verkies om deur die nag te trek,
net vir kort tye te dut,
met die stemme wat altoos in ons ore sing, en sê
dat dit als sotheid was.

Met dagbreek het ons afgedaal in 'n gematigde vallei,

nat, onder die sneeulyn, met die geur van plantegroei;
met 'n lopende stroom en 'n watermeul wat klots in die donker,
en drie bome teen 'n lae lug,
en 'n ou wit perd wat weggallop in die weiveld.
Toe kom ons af op 'n herberg met druiweblare oor die kroonlys,
ses handlangers wat voor 'n oop deur sit en dobbel vir silwerstukke,
en voete wat die leë wynsakke skop,
maar kan geen aanwysings kry nie, en dus trek ons verder
en bereik teen donker, en nie 'n oomblik te gou nie,
ons bestemming; dit was (mens kan seker sê) aanneemlik.

Dit was alles baie lank gelede, ek onthou,

en ek sal dit weer doen, maar skryf neer
skryf dit neer
dít: is ons al daardie pad gelei
vir Geboorte of Dood? Daar was 'n Geboorte, sonder twyfel,
ons het bewyse gehad en geen twyfel. Ek het al geboorte en dood aanskou,
maar altyd gedink hulle was verskillend; hierdie Geboorte was
swaar en bitter pynlik vir ons, soos Dood, ons Dood,
ons het na ons lande teruggekeer, hierdie Koninkryke,
maar voel nie langer tuis nie, in die ou bedeling,
met 'n vreemde volk wat aan hulle gode vasklou.
Ek sou 'n ander soort dood verwelkom.

[Vertaal deur Johann de Lange]

Die literêre polemiek as bestraffing?

Joan Hambidge, Karnak

Nou onlangs het ek gereageer op Danie Marais se stuk in BY oor Allen Ginsberg (“’n Roerende chaos”, 14 Mei). Inmiddels het BY die polemiek afgesluit en ek maak graag die volgende punte na aanleiding van sy brief “’n Selfaangestelde spietkop?” (11 Junie).

Hy meen o.a. dat ek nie weet van die verdeling tussen kritici sedert 1956 nie. Hy beweer ook dat ek die man eerder as die bal speel, dit terwyl hy my ‘n selfaangestelde spietkop van die boekjoernalistiek noem. Natuurlik is ons geregtig op verskille – ek was nie uit die hoogte nie. Ek het gewoon vrae gevra, soos hoekom dink hy die vers is een van selfbejammering en of hy die vertaling van “Howl” deur Johann de Lange ken?

Om ‘n polemiek as bestraffing te ervaar en ewe hooghartig te meen dat ek iets die polemiek kon leer? Vir die rekord: ek het van Bloom se lesings aan Yale bygewoon in Desember 1985.

Maar dis eerder die beelde van bestraffing en spietkop wat my interesseer en as navolger van Jacques Lacan is dit opvallend dat hy my sien as ‘n skoolmeester en dalk as ‘n falliese moeder in Lacan se terme.

En die falliese moeder staan vir lewe, dood, betekenis, identiteit – gaan lees maar self die Ėcrits. Vir Marais is die fallus steeds die groot betekenaar: daarom iets voor stok kry, nie waar nie?

Dat hy ‘n polemiek (by wyse van skrywe) sien as kastrasie?

Want anders sou hy nie briewe met vrae op so ‘n angstige wyse as ‘n aanval vertolk het nie. Hy noem reaksie “skoolmeesteragtig”: slippage uit die onbewuste; ek is immers ‘n vrou en verder moet ek Bloom voor stok kry?

Die mag van die fallus en die vrees vir kastrasie op simboliese vlak oorwoeker hierdie skrywes. Want as ‘n skrywer seker van hom / haarself is, ervaar jy ‘n reaksie of kritiese vraagteken met blydskap, omdat iemand belangstelling toon. Dis ‘n intellektuele kwessie; nie ‘n motorryer wat beboet word nie, omdat hy sonder ‘n lisensie bestuur nie. (Daar is talle voorbeelde van skrywers wat dig of resenseer sonder grade in die letterkunde).

As iemand Marais wil “beboet” vir die gebruik van kolonialisties in plaas van kolonisties of sy siening van Ginsberg, gaan dit nie ek wees nie. Ek lees die digkuns ter verryking en lesings (en voorlesings) aan Yale en Harvard het op kort navorsingsreise my lewe oneindig verruim (verrym?).

Ek is spyt ek het Ginsberg nooit ontmoet nie. Waterskeidende verse veroorsaak altyd verdeeldheid binne die kritiek net soos verse wat omstrede, on-veilige temas aanpak, nie applous by almal ontlok nie.

Die verwyt dat ek die man nie die bal speel nie, word deur my briewe weerlê. En ‘n selfaangestelde kritikus is ek nie; ek word gevra om boeke te skryf en binnekort begin ek met ‘n tweeweeklikse boekeprogram vir RSG. Genader, nié selfaangestel nie.

Endnote:

Hier is my twee volledige briewe.

1. In BY van 14 Mei skryf Danie Marais (“’n Roerende chaos”) onder andere oor die Beat-skrywers en hy meen met groot stelligheid dat Allen Ginsberg se “Howl” lyk na ‘n oorskatte, mistifiserende voetnoot tot Walt Whitman en ‘n idealiserende beskrywing van pretensieuse daggarokers wat vrot verse skryf, terwyl hulle op ander se nekke lê.

‘n Mens wonder of hy die skitterende vertaling van Johann de Lange ken én of hy Ginsberg se digkuns verstaan? Die onlangse verskyning van Letter to South Africa: Poets calling the state to order (uitgegee deur Umuzi) word daar antwoorde geskryf op Ginsberg se “America”, wat bewys hoe tersaaklik Ginsberg bly. Hierdie gedig, soos “Howl”, bly bakens in die digkuns verskuif en min van die antwoorde in die onlangs verskene bloemlesing kan kers vashou by Ginsberg.

“Howl” oorskat? Onverkwiklike selfbejammering en selfverheerliking in Ginsberg in “Howl”? ‘n Mens moet altyd ‘n skrywer binne sy konteks evalueer en begryp. Behalwe dat “Howl” nog steeds, na soveel jare, bly imponeer met die slim toespelings op William Blake en die Boeddhisme. Dit is nie net ‘n gedig oor seks en waansin nie. Daar is steeds gedugte navorsers wat werk publiseer oor Ginsberg en referate oor sy werk lewer by internasionale kongresse, soos nou onlangs in Seoul by die Internasionale Komparatisme. 

‘n Slotwoord uit Ginsberg:

"I saw the best minds of my generation destroyed by madness, starving hysterical naked".

Of:

”who passed through universities with radiant eyes hallucinating Arkansas and Blake-light tragedy among the scholars of war,
who were expelled from the academies for crazy & publishing obscene odes on the windows of the skull”

Hoeveel digters kon en kan soiets onthoubaar presteer?

2. Hierdie brief verskyn op 4 Junie in BY.

Dit is jammer dat my verskil met Danie Marais deur hom as “bestraffing” ervaar word. Om iets te publiseer, beteken tog dat reaksie mag volg? Ek verwys na die debat oor “Howl” tussen my en Marais (BY, 28 Mei: “Kry Bloom dan ook voor stok”). Die feit dat ek Bloom as ‘n letterkundige reus beskou, beteken nie dat ek met alles wat hy geskryf het, saamstem nie. Ek dink The anxiety of influence en A map of misreading is bakens, soos die studies oor Wallace Stevens en Yeats, o.a. Hy kan m.i. nie oorskat word nie - dit bewys die onlangse boeke ook.

Daar is egter ook ‘n groot aantal lesers en digters wat “Howl” as ‘n belangrike gedig ag.

‘n Mens skryf sekerlik vir gesprek. (Anders moet ‘n mens maar omstrede uitsprake vir die braaivleisvuur hou of vir die bandopnemer.) ‘n Kritikus moet weet indien jy Leonard Cohen en Valiant Swart vergelyk (soos Marais gedoen het) en meen dat laasgenoemde nes eersgenoemde gekanoniseer behoort te word, mag vraagtekens ontlok. Om egter ‘n reaksie onmiddellik gelyk te stel aan straf, beteken net een ding: onsekerheid. En om ontsteltenis aan my toe dig, is gewoon laf binne die konteks van ‘n polemiek of dit nou handel oor Wopko Jensma of Fernando Pessoa. Terloops, Danie Marais tipeer hómself as ‘n arrogante klein ketter. Vir Bloom gaan ek beslis nie voor “stok” kry nie. Dis heeltemal te Freudiaans vir my en boonop maak hy sy opmerkings binne 'n bepaalde konteks.

Professor Joan Hambidge

Neil Rollinson - Die Ekstase van St. Saviourslaan

Neil Rollinson

Die Ekstase van St. Saviourslaan
Neil Rollinson

   (Valentynsnag)

Vanaand ruik die woonstelblok na oesters
en semen, sjokolade en roosblare.
Die vensters van elke woonstel is oop
om ons af te koel, die geluide van ons opwarmings
ontsnap uit elke vensterraam asof die gebou
hiperventileer in die koue
Februarielug. Ons kan die kreune hoor
van die Rossiters, die Hendersons,
die kinderoppassers in nommer 3; ’n sagte
pornografie wat ons aanpor soos ’n seksstimulant.
Vanaand is die huis harmonieus, ons skommel
in ons beddens; ons maatslae neurie
in die klipfondasies.
                          Ons sal versigtig moet wees;
soos soldate wat uit pas oor ’n brug moet mars.
Ons sprei ons klimakse een na die ander,
van die grondverdiepingwoonstel tot die solderkamer,
beweeg ’n huppelry van matrasse deur die huis
in ’n lang, veelvuldige, kommunale orgasme.
Die gebou sug soos ’n hoerhuis.
Ons lê onder lakens, en kyk hoe die gloed
van die straatligte die uitspansel kleur; die skoorstene
hulle rook blaas soos die malse uitasemings
van post-naai sigarette.


[Vertaal deur Johann de Lange]

Dorianne Laux - Die skeepsbouer se vrou

Dorianne Laux

Die skeepsbouer se vrou
Dorianne Laux

Ek het hom die liefste
wanneer hy huis toe kom ná werk,
sy vingers steeds gekrom van pyp lê,
sy denimhemp met 'n sweetring
wat ruik na sout, na seewier en -gras
wat uitdroog. Dan sal ek na hom toe gaan
waar hy op die bedrand sit, sy voorkop
gesalf met ghries, sy gebarste hande
diep tussen sy dye ingedruk,
en die staalpunt stewels losryg, sy enkels streel,
sy kuite, die sole en beentjies van sy voete.
Dan sal ek sy klere oopknoop
en die hele dag in my vat – die skip
se grys wande, die myle koperpyp,
die stem van die eerste man wat kletter
van die romp se silwer ribbes, die vonk as lood
metaal soen, die klamp, die windas,
die wit vuur van die sweisdraad, die skoffluit
en die lang rit huis toe.

[Vertaal deur Johann de Lange]

John Ash - In ’n Siriese hawe

Tartus (© iStockphoto.com, Olga Kolos)

In ’n Siriese hawe
John Ash

   na Cavafis

Hy’t in hierdie klein Siriese hawe aangekom
met planne om met wierook handel te dryf,
maar tydens die reis het hy siek geword,
en skaars van die boot af is hy dood.
Ons het hom begrawe. Dit was die armoedigste begrafnis.
Ons het geweet sy naam is Emes en dat hy nog jonk was.
Dit was al. Net voor hy dood is, het hy iets geprewel
oor “huis” en “ouers”,
maar wie hulle was, wis niemand, ook nie watter uithoek
van hierdie groot Helleense wêreld
hy huis genoem het nie, en dalk is dit beter so:
al lê hy begrawe in hierdie onbeduidende
hawedorp, sal sy ouers nooit daarvan hoor nie,
en kan bly voortleef in die hoop op ’n weersiens eendag.

[Vertaal deur Johann de Lange]

Die huwelik van woord & beeld. 23. Francis Bacon (Joan Hambidge)

Diego Velázquez - Pous Innocentius X / Francis Bacon - Pous Innocentius X

Francis Bacon
Joan Hambidge

Dit lol dit snou
nòg mens nòg dier
die lewe afgryslik meer
verklaar
die kuns geleen geskaai
Ha!

Die brein eb en vloed
’n swart gety
klam teen die kamermuur

’n Pous gil bloedstollend
stil        Velázquez lispel
woordeloos oor sý pous Innocentius
(regtig só onskuldig?) ’n beseerde
verpleegster naai uit Potemkin

Kom draai die wiel
van sukses        een, twee, drie
Hokaai!
Geluk het geen perke
 – nes angs


Uit: Joan Hambidge. 1985. Hartskrif. Human & Rousseau: Kaapstad.

Die huwelik van woord & beeld. 22. David Hockney (Joan Hambidge)

David Hockney - Paul Kasmin & Jasper Conran, 1982

David Hockney
Joan Hambidge

Jy is elke digter se droom: ’n mens droom tog in beelde
jou reële asuurblou swembaddens
laat mens wonder: is dit ’n skadu
of lê ’n ander man op die bodem
dood (geskiet in haat?)

’n metafoor is so deel van my bestaan: soos spoeg in die mond
hierom gryp jy my aan
                                   want ek het spoeg in my mond nou
en spoeg in my mond word ’n metafoor
vir skryf

toevallig vanaand op ’n Sondag verveeld
sien ek Paul Kasmin en Jasper Conran (geliefdes, meen ek,
van jou?) beide moffiemooi (te goed om waar te wees)
gekiek links regs links
honderd-en-twintig keer geblokkie-
raaisel     ’n neus ’n hand ’n mond word selfs drie
maal weergegee     dit lyk amper asof jy mens wil dwing
om gom te neem     te knipper knapper
spoeg en plak om ’n ander
prent te maak     die seun links stap kompleet uit
’n Raphael-skildery                                   a, ek volg
die seun regs dan modern                    só gepolaroid
metaforiseer jy
’n ou en nuwe werklikheid


Uit: Joan Hambidge. 1985. Hartskrif. Human & Rousseau: Kaapstad.

Elisabeth Eybers - Two toddlers in Vondel park

Vondel Park, Amsterdam

Two toddlers in Vondel park
Elisabeth Eybers

Two toddlers in Vondel park stand still
a small eternity of land hand-in-hand.

Drawn unblemished drifts the double swan:
cleft heart of throat and double throat,
sculpted wing with doubled wing against,
closed beak a hazy fake
with sky to one side and water to the other.

Satisfied by the unmoving image
he pulls – the little boy – abruptly at her hand
to continue on, dragging her into equilibrium
as she falteringly keeps looking back at the swan.

Past the trees the street noise rumbles.

Promoted from scooter to bicycle,
moped to motor car, he will declare
– the wheel his symbol – that he is member
of the collective Lilliput.

But underwater she sees moving webs.

Perhaps it is the last day for staring
and ignorant astonishment. What would
hé, becoming defenceless, be in thirty years?
A hardnosed savage, a refined sadist,
a pedantic Dutch mister?
And she a busy quick-witted missus
with an allure of well-that’s-just-the-way-it-is?

The swan remains bent over its reflection.


[Translated by Johann de Lange]

Gerrit Komrij - Die raaisel

Venesiaanse maskers

Die raaisel
Gerrit Komrij

Sy haal haar masker af en wat ek sien
is nog ‘n masker. Ook dit haal sy af.
Wat dan verskyn, is masker nommer drie.
Vier, vyf, ses, sewe volg mekaar nou op ‘n draf.

‘Die laaste masker,’ sê sy. Nommer ag.
Ek sal die waarheid sien. Kan ek dit verduur?
Maar die gelaat wat loskom lyk verdag
baie na die eerste masker. Dit maak nege.

Sy het gelieg. Haar laaste masker is dit nie.
Elf duisend en elf. Steeds keer die eerste terug.
‘n Naak gesig is ‘n staaf dinamiet.
Daar gaan veel helderheid van uit. Eén keer.


[Vertaal deur Johann de Lange]

Felice Picano - Die liefhebber van mismaaktheid

B.J. Robinson (Fotograaf, George Dureau)

Die liefhebber van mismaaktheid
Felice Picano

Sy eerste liefde – ’n toeval
was ’n doofstomme
goudlenig soos ’n Weskus
korfbal-ster.
Verras deur sy geluk
was seks al waaraan hy kon dink.
Tot agterna
toe hulle op velle papier gesels het
en boodskappe geskryf het in vaselien.
Hulle het daarna
’n tyd lank eenkeer ’n week ontmoet.
Die seks het al beter geword
hulle lywe het al beter inmekaar gepas.
Toe het sy spraak begin faal.
Woorde het onakkuraat begin lyk
en skel
vergeleke met sy lippe lees,
of om ’n punt te maak
met ’n vingerpunt
of ’n soen.
Toe het die doofstomme weggegaan.

Die volgende een was ’n blinde seun
by ’n universiteitsgimnasiumdans.
Die kop vol haarkrulle
die lyf van ’n stiervegter,
’n Adriatiese spreekwyse,
het hom oortuig dié keer sal spesiaal wees.
Hy was nie teleurgesteld nie.
Dié keer het hulle gesels
maar baie sag,
nooit na mekaar gekyk
in die slaapkamer se blinde nag:
met aanrakings herontdek:
sagte steppe van ribbe,
heuwels van vlees,
oseane van eindelose vel.
Hulle het mekaar dikwels gesien –
geograwe van die tasbare.
Elke besoek het hom laat besef
ons sintuie –
so misbruik wanneer aanwesig –
word selde gemis wanneer hulle ontbreek.
Toe het die blinde seun ’n minnaar gevind.

Sedertdien het hy waagmoediger
geraak in sy soeke
na wat ander ignoreer.
’n Middag met ’n veteraan
wat, so blyk dit, ’n linkerarm
agtergelaat het in ’n rysveld in Viëtnam
bewys dat twee hande
beter is as een.
’n Nag met iemand ouer as hy
wie se stuipe
as hy naby aan kom is
nie orgasme is nie, maar pre-Grand Mal
het ’n spel van seks-
roulette geword.
Niks indiskreet nie.
Geen advertensies in die koerante vir geamputeerdes nie.
Geen rondhang naby die gestremdes
in die hoop dat ’n boggelrug dalk wil kontak maak nie.
Dit is skoonheid
waarna hy soek nie die groteske nie.
Maar die enigste volmaaktheid wat hy kan sien
is die mees opsigtelike,
skrynende
geskondene.

Hierdie is nie ’n Kraft-Ebbing-geval nie.
Sou hy gevra word,
sal hy sê hy’s ’n doodgewone ou.
Vir hom is ’n fynbesnede profiel gaaf,
maar aantrekliker met ’n spraakgebrek.
’n Welgeskape borskas sal sy
begeerte wek
maar met baie littekens of onewe pigmentasie
is die atletiese lyn meer bevredigend.
Mismaaktheid is ’n grasie, sal hy sê.
Soos dapperheid, is dit skoon
en altyd naïef
oop en vry, geen wegkruipery –
straks die mens se mees getroue toestand.
Wil jy sien hoe hy hierdie filosofie toepas?
Jy kan hom byna elke aand sien
in enige van ’n halfdosyn kroeë.
Hy’s ’n hospitaalsaal
vir die verminkte jong gode:
’n hawe vir enigeen se sjirurgiese storm:
op die uitkyk
om die menslike kondisie te fok.


[Vertaal deur Johann de Lange]