In Memoriam: Adam Small (1936 – 2016)

Vir die meeste van my generasie was die gedigte van Adam Small op skool die eerste kennismaak met bruin Afrikaans. As ek aan hom dink dan hoor ek immer daardie effens navrante klank in die stemme van sy sprekers. Wat kon verval het in bitterheid en woede het hy getemper met humor en wysheid, en teregwysing. 

Die toekenning van die Hertzog prys aan hom het ’n laakbare oorsig reggestel, maar sy hertoetrede tot die literêre toneel het vir my iets van ’n Rip van Winkel-kwaliteit gehad: dinge het geweldig baie verander in die lang seisoen van sy swye. Sy opkoms vir Afrikaans, sy liefde vir Van Wyk Louw en Opperman, was deel van ’n intellektuele soort bestaan wat verby is, & hy is deur van die jonger bruin skrywers aangeval. Steeds het hy nie bitter geraak nie, maar met optredes, voorlesings, en e-pos korrespondensie bly uitreik na mede-skrywers.

In ‘n vroeë &-pos vra hy, “noem my asseblief Adam”, ‘n versoek waaraan ek nie gehoor kon gee nie, maar vergun my om nóú, uiteindelik, te sê, “Wel te ruste, Adam.”

Adam Small in Distrik Ses

Johann de Lange

25 Junie 2016

Die tydlose woorde van N. P. van Wyk Louw

Wordende naak

Johann de Lange

1

Gevonnis sit jy stil & tuur

— herinnering se wit-&-swart —

by ’n tafeltjie, twee glase bier

voor jou, alles helder & apart,

geen skuim wat oor ’n glasrand stort,

een sagte Nederlandse dag:

sou jy op iemand sit & wag?

Regs van jou ’n skraal man uitgevat

asof vir ’n bruilof in ’n blink

swaelstertpak, swart hare plat-

gekam. Een bier bly ongedrink.

Terwyl die son al hoër sink

— ’n vaal swaard bo die sloom kanaal —

paar vuil duiwe bo ’n katedraal.

Balling van ’n somerland immer

bewus van die bibberende pool

— ’n Stalingrad wat vyandig glimmer —

in afstand doen reeds vroeg geskool.

Ligtende iepe ’n nerf op die horison.

Die stoele se windverbleikte verf

is deur die skilferende son bederf,

maar jy sou heelhuids nog opstaan,

jou van daardie middag losmaak

& deur ’n paar ervarings gaan:

gedigte skryf, ’n man versaak,

’n sterfte of twee deurmaak,

’n vuurproef in ’n vreemde land.

’n Spook het Emily Brönte gebrand?

Was dit die moeite werd, of nie?

Sou jy dit anders nóú beplan,

of wag jy soos in ’n kiekie

op die grys gestalte van ’n man

wat wel sou opdaag as hy kon,

maar neergepen tot spookgesig

loop in elke slaaplose gedig?

2

Halflyf na die kamera gedraai

glimlag jy swartogig, uitdagend,

die stoel teen jou waai,

een hand half ingedagte

onder jou hare ingesteek,

son wat in jou brons glas sak.

Die ander staan onaangeraak.

Die dag het omgeswaai, tref jou

uit ’n ander hoek. ’n Skadu val lankuit

oor die gruis. Dis koeler nou.

Die man sit by sy eerste bruid;

& jy sit smeulend waar jy sit

hierdie verminderende uur wat yk,

vermink, maar bly, & nooit sal wyk.

(Uit: Wordende naak, 1990)