Nazim Hikmet - Ek raak gewoond aan oudword

Nazim Hikmet

Ek raak gewoond aan oudword

Nazim Hikmet

Ek raak gewoond aan oudword,

die strafste kuns in die wêreld –

om aan deure te klop vir oulaas,

afskeid sonder einde.

Die ure draf en draf en draf …

Ek wil verstaan ten koste van geloof.

Ek het jou iets probeer vertel, en ek kon nie.

Die wêreld smaak soos 'n vroegoggendsigaret:

dood het my heel eerste sy verlatenheid gestuur.

Ek beny dié wat nie eens agterkom hulle raak oud nie,

so verdiep is hulle in hulle werk.

(Vertaal deur Johann de Lange)

(Uit: Poems of Nazim Hikmet, vertaal deur Randy Blasing & Mutlu Konuk. Persea, 2002).

Anna Akhmatova - Laaste heildronk

Anna Akhmatova

Laaste heildronk
Anna Akhmatova

Op my bestaan vol nyd en spyt,
ons huis in stof en as,
ons saamwees in eensaamheid –
op jou lig ek die glas;
en op die oë genadeloos en dof,
op die mond, en sy verraad,
op die wêreld brutaal en grof,
en op God, wat ons verlaat.

27 Julie 1934, die Sjeremetjevhuis

[Vertaal deur Johann de Lange na die Ndl. van Hans Boland]

Eugène N. Marais - The Jack of Spades

Eugène N. Marais

The Jack of Spades

Eugène N. Marais

I

A drop of gall is in the sweetest wine

a tear in every tuneful twine

in every laugh a sigh of pain

in every rose a petal plain.

The one who through the dark

spies on our jolly lark

and whose laughter's last to fade,

is the Jack of Spades.

II

Sure and certain is the word:

The treasures that we gather up,

despite the strongest lock and cord

are saved for moth and rust alone.

We’re only tenants all

of dust and down

all hapless aides

to the Jack of Spades.

III

The joys of flesh and blood;

of curls that catch the sun

and cast a golden glow;

of dawn on every tender cheek

and eyes with starry splendour

are meek against his greater might.

Already wrinkles are engraved;

over all the maggots watch

only dust and ashes will endure:

for black and grim,

the highest card

over moveables and real estates

remains the Jack of Spades.

IV  L'Envoi

Surely this is all a joke!

We play along in this burlesque fun                        

hoodwinked with a mourning band

that even casts a shadow on the sun.

Why bother to lament?

Flute and violin still play a faint refrain,

And long the night that lies ahead.

And though perfect grace we’ll never attain,

yet shines the eye and glows the skin

and make the whole of winter a blossoming.

Thus undeluded

we but laugh along

on the last charades

of the Jack of Spades.

[Translated by Johann de Lange]

Eugène N. Marais - The Dance of the Rain

Eugène Nielen Marais

The Dance of the Rain

Eugène N. Marais

Song of the fiddler, Jan Konterdans, of the Great Desert

Oh, the dance of our Sister!

First, over the hilltop she slyly peeps,

            and her eyes are shy;

            and she laughs softly.

From afar she beckons with one hand

her armlets shimmer and her beads sparkle;

            she calls softly.

She tells the winds about the dance

and she invites them, since the yard is wide and the wedding large.

The big game rush up from the plains,

            they gather on the hilltop,

their nostrils flare wide

            and they gulp the wind;

and they crouch, to see her delicate tracks in the sand.

The tiny ones, deep underground, hear the shuffle of her feet,

            and they crawl closer softly singing:

            “Our Sister! Our Sister! You came! You came!”

And her beads shake,

and her copper bangles shine in the vanishing sun.

            On her forehead rests the vulture’s fiery plume;

                she steps down from the heights;

she spreads the dusty kaross with both arms;

                the wind’s breath is taken away.

            Oh, the dance of our Sister!

(Translated by Johann de Lange)

Bloudraad. Kaapse paragrawe

Bloudraad. Die Kaapse paragrawe

5 Maart

Gaan saam met Raymond na Chart Farm om druiwe & rose te gaan pluk. Die plaaswinkeltjie sit teen 'n helling met die roostuin op regterhand & die druiweboorde al teen die hang af. Pragtige uitsig. Gewapen met ‘n snoeiskêr & plastieksak vaar ons eerste onder die hanepoot in.

Die druiwe het 'n wilde smaak, asof mens die son daarin kan proe. Wanneer laas het ek my hand tussen blare ingesteek & die koel swaar gewig van 'n tros druiwe aan die tak kon voel?

Ons pluk & eet al geselsende. Ons klouter deur pap draadheinings & gooi 'n draai deur die ander wingerde maar die druiwe daar is nie soet genoeg na ons smaak nie.

Dik gevreet steier ons met die sakkie geplukte druiwe teen die helling uit waar ons dit solank by die plaaswinkeltjie los & 'n plat kartondeksel kry vir die rose.

         Die rose is nog nie in volle bloei nie. Daar is baie knoppe & 'n paar vroeë blomme. Maar ons werk die beddings geduldig deur, van die Double Delicious tot by die Vera Johns. Ek ruik aan elke soort, party het 'n swaarder reuk as ander, party soeter.

Ons pluk meer as twintig bloeisels wat net begin oopgaan & Raymond snoei sommer op die plek oortollige takkies & blare van die stingels af. Party rose het groter dorings as ander, asof hulle hulleself meer aggressief verweer teen die hand met die lem. Die dorings gee iets manliks aan die rose.

2 April

Tel ‘n man by Saunders Rock op. Aantreklike bruingebrande swartkop met ‘n stewige knop in sy kortbroek. Hy het ‘n rooi rugsak & sê hy het die oggend berg geklim. Sy sweetreuk bevestig dat hy lank in die son was. By die woonstel trek hy sy skoene uit, gaan was sy voete & maak hom tuis in die sitkamer. Ek gooi vir ons vrugtesap in & ons gesels voel-voel. Die tyd stap aan & ek noem dat ek die woonstel met iemand deel. ‘n Fout. Sy houding verander handomkeer.

Hy krabbel in sy rugsak, haal ‘n stuk papier & pen uit. Ek dag hy wil vir my sy adres &/of foonnommer gee, maar nee, hy begin ‘n kriptiese lysie op die papier neerskryf. Hy sit ook ‘n maatband op die tafeltjie neer.

“Waarvoor is dit?” wil ek weet.

“Wag, jy sal sien.”

Toe hy klaar geskryf het, staan hy op & vat die maatband. Hy beduie ek moet ook opstaan. Ek meen eers hy wil dalk die lengte van my piel meet as die een of ander voorwendsel tot seks, as ‘n soort seduksie. Maar dit blyk toe, nee: hy wil my ánder mates vat.

Die ou is kennelik nie lekker nie & ek bied aan om hom te gaan aflaai waar hy wil wees. In die hysbak & motor probeer ek agterkom wat in daai kortbroekie skuil, maar hy wil niks weet nie. Mompel nurks dat hy nie van die “soort” is nie.

16 April

Ek gaan fliek by die Waterfront – Fearless met Jeff Bridges. Voordat die fliek begin, gaan ek vinnig toilet toe. Iemand kom sit in die hokkie langsaan & loer deur die loergat. Ek loer terug & sien hom draadtrek.

Die volgende oomblik kyk hy bo-oor die afskorting. Hy is ‘n aantreklike blondekop met jeans & ‘n sportsbaadjie aan. Sy piel is stewig & besny. Ons tos mekaar onderdeur die afskorting.

Na ‘n ruk kyk hy weer bo-oor & vra of ek getroud is. Ek neem aan dis deel van sy fantasie & sê ja. Hy vra my om hom te soen. Ek huiwer.

"Kiss me," sê hy dringend. "Kiss me."

Ek gaan staan op die toiletbak se rand & ons soen mekaar bo-oor die afskorting. Hy soen baie lekker. Dan klouter hy af, trek sy broek op & verkas.

14 Mei

Gym toe. Met die instapslag sien ek 'n ou, omtrent my lengte & ouderdom, fris gebou, met 'n laaannngg piel. Dit klap behoorlik teen sy bobene terwyl hy loop. Swengelend. Hy stort in die hokkie langs myne. Seep daai ding in tot 'n semistyf. Lieflike gesig. Ek aai dit vir laas voordat ek wegstap stoomkamer toe. Vang sy oog. Kry die gevoel ek moet hom nie traai nie.

In die stoomkamer is daar 'n swartkop wat waarskynlik mof is. (Ek kry net die vibe.) Die deur gaan oop & Langpiel kom in. Hy gaan staan teen die muur waar ek sit, sy hande voor hom gehou, 'n trouring aan sy vinger. Maar sy piel hang ver onder sy hande uit, steeds semistyf. Dik uitgeswel. Ek kan my oë nie daarvan af vat nie, maar probeer om nie te opvallend te staar nie.

Ek begin 'n horing kry. Probeer dit wegsteek, maar hy sien. Sy piel begin ook swel. Wel! Hy vat sy hande weg sodat dit effens wegstaan van sy lyf, steeds te swaar om eens 90 grade te lig! Hy gaan sit op die bankie oorkant my & begin homself tos. Die swartkop sit steeds met sy bene opgetrek & maak of ons nie bestaan nie. Ek begin ook tos. Die ander man se piel is nou in volle sterkte styf & manjifiek. Hy staan op & kom staan voor my. Tos my. Net toe ek my hand uitsteek na syne gaan die deur oop. 'n Swartkop outjie kom in, gemiddelde piel. Hy kom sit langs my.

Langpiel gaan sit & trek sy bene op sodat sy piel nie wys nie. Die eerste swartkop stap uit. Langpiel hervat weer sy vertoning. Die outjie langs my doen niks, kyk net. Ek begin ook tos. Toe ek weer kyk, is die swartkop se piel volle sterkte uitgeswel & byna net so groot soos Langpiel s’n. Nie so lank nie, maar dikker, amper bierblik-dik.

Hy speel tentatief met homself. Toe ek aan hom wil vat, keer hy my hand weg. Hy laat egter langpiel toe om hom te tos, maar wil nie aan hom vat toe dié beduie hy moet nie. Ons word weer onderbreek & kry die res van die aand nie weer kans om alleen te wees nie.

23 Julie

Peter kom oor die oggend. Ons het beplan om die dag iewers heen te gaan, of net rond te ry. Net voordat ons waai, bel Lucas. Terwyl hy met my oor die foon gesels, blaai Peter deur porno. Raak jags, & dis nie lank nie of hy het my broek oop & wikkel my piel uit & gee my een van sy onverbeterlike blow jobs. Later werk ek syne ook uit. Sy kakie langbroek het 'n nat kol voor. Ek gesels nog eenstrykdeur met Lucas. Toe ek later die foon neersit, gryp ons mekaar met mening.

Ons ry agterna uit Melkbosstrand toe, dan Tweede Steen waar ons uitklim, die bosse in stap & mekaar nogmaals gryp. Peter kom terwyl hy vooroor gehurk my staan & afsuig. Sy kom vlieg die wêreld vol. Net toe ek begin kom, sien ek iemand 'n ent van ons af staan & pis. Ek is nie seker of hy ons gesien het nie; glo nie so nie. Peter trek sy broek op, ek staan met my rug na die ander man toe & maak klaar. Ons stap laggend terug kar toe.

Dis laatmiddag wanneer ons by die Blue Peter hotel bier bestel & iets om te eet. Stap daarna 'n moerse ent op die strand & gesels. Of ons ooit iets meer as fuck buddies sal word, betwyfel ek. Maar ek verkies dit eintlik so. Dis eenvoudiger. Dis omtrent vyfuur wanneer ons weer terug is in Seepunt.

27 Augustus

Gisteraand weer Bronx toe. Ontmoet David, pas afgetrek van Johannesburg. ‘n Sexy swartkop. Ek was heel verbaas toe hy my cruise. Ek het hom vroeër die aand saam met ‘n ou by die Bronx sien instap & hy is deur ‘n hele paar van die mooies gegroet. Op die dansvloer het ek langs hom & sy vriend gedans, maar hy het nie in my rigting gekyk nie. Later, toe ek naby die ingang staan om af te koel, kom staan hy alleen langs my. Vra hoe dit gaan. Ek sê goed & bly dan stil.

Ons staan woordeloos langs mekaar. Later stut hy sy hande agter op die houtreling waarteen hy leun & ek vat ‘n kans & sit my hand naby syne, raak ‘toevallig’ aan hom. Na ‘n ruk raak hy liggies aan my hand & ons vingers verstrengel. Nog steeds praat ons nie.

Elke keer as iemand wat hom ken met hom kom gesels, vat hy sy hand weg. Hy’s waarskynlik involved & wil nie hê sy lover moet uitvind nie.

Ons bly staan met lang stiltes tussen ons. Ek druk ‘n keer of wat my hand agter by sy jeans in & voel die welwing van sy boude, of streel die diep kurwe van sy rugstring.

         Later moet hy sy vriend gaan aflaai & vra of ek nog gaan bly. Ek trek my skouers op, nie seker wat om te sê nie. Sê dan nee, ek gaan ook waai. Hy sê dat hy my graag weer sal wil sien, wil ek hom nie so oor ‘n halfuur by sy woonstel kry nie. Of dalk later in die naweek? Ek sê ons kan mekaar later in die naweek sien, miskien ‘n brekfis doen.

         “I would like it if you came to my place. Tonight.”

         “OK. I’ll see you later.”

         “Give me 15 minutes to drop him off, then I’ll be home.”

         Hy bly in ‘n woonstel wat hy huur in Bantry Bay, op met Ravine Steps. Lieflike uitsig. Toe ek die bopunt van die trappe bereik, sien ek die hek is halfoop gelos. Ek stap ‘n paar trappe af na ‘n houtdek waarop ‘n tuintafel & –stoele staan. Net ‘n plat ruwe houtdek sonder reling.

Die skuifdeure is ook halfoop & ek kyk in op die sitkamer. Smaakvolle (hoewel effens verbeeldinglose) meubels & ornamente, niks moffierig nie. Die objekte & skilderye teen die mure is ‘manlik’ – ‘n ou seekaart, kompas, sulke dinge.

Ek stap binne. David is nêrens te sien nie. Die deur na die slaapkamer is links & ek sien twee bene wat afhang oor die bedrand. Swart skoene & jeans. Ek beweeg nader.

Hy lê op sy maag, half aan die slaap. Vir ‘n oomblik dink ek dis ‘n speletjie, dat hy maak of hy slaap & ek raak styf by die gedagte. Maar toe ek die vertrek inkom, word hy wakker & rol om. Glimlag.

Hy trek die skuifdeure toe & ons gaan deur kamer toe, begin soen, mekaar uittrek. Hy wil hê ek moet my jeans & skoene aanhou; net my hemp uittrek. Sy piel is aan die klein kant; besny. Hy buk vooroor, rug na my. Ek gaan sit op my hurke & begin hom lek. Ruik na gegeurde seep. Ek werk my tong in hom op. Hy kreun.

Dis die eerste keer sedert Willie dat ek dit met iemand doen & geniet. Ek druk sy boude met my twee hande oop sodat ek sy hol beter kan sien & dieper kan tongnaai. Die vlees daarvan is sag & glad, met ‘n smaak van sy eie. ‘n Byna metaalagtige smaak, soos van bloed. Ek voel hom oopgaan soos hy ontspan & my tong vat.

Ek steek my een hand tussen sy bene deur & vat sy piel vas. Dié is nat van die pre-cum wat daaruit op die mat drup. Hy is baie responsive, maak geluide, beweeg sy onderlyf, probeer nog verder vooroor buk sodat ek dieper kan inkom.

Sy matras lê op ‘n platform twee trappe hoër as die vloer. Hy gooi sy hemp oor die boonste trap (die mat is van ‘n baie growwe, geweefde soort) & gaan lê op sy maag met sy knieë op die onderste trap. Ek kniel agter hom & begin hom weer tongnaai. Ek voel ek kan ‘n ganse nag aanhou daarmee.

         Die geluide wat hy maak & woorde wat hy sê, is half skugter, onseker oor hoe ver hy kan gaan. Hoe meer ek te kenne gee dat ek daarvan hou, hoe pronter raak hy. Na ‘n ruk staan hy op & ons vry weer, dan gaan hy agter my staan terwyl hy sy hand om my sit & my piel beetvat. Hy begin my op die boude looi met die plathand. Later die aand doen ek dit met hom. In ‘n stadium trek ek hom oor my skoot & looi hom goed.

         “Do you like it?” vra hy.

         Ek knik.

         “I want you to do what you want with me.”

         Hy vertel my dat hy daarvan hou om te tongsoen, & veral as die ander ou sy tong so diep as moontlik in sy keel afdwing. Vir die volgende 5-10 minute doen ons net dit, soos twee kannibale wat mekaar probeer verorber. Baie intens. Dan kniel ek agter hom & begin met my pielkop aan sy hol por. Hy weet wat ek wil & haal ‘n kondoom uit wat hy vir my aansit & ook jellie.

         Ek lê op my rug & hy sit bo-op my, probeer my so ry. Maar dit werk nie mooi nie. Ek kniel agter hom, hy op sy hande & knieë & naai hom. Vir die eerste keer in ‘n lang tyd voel dit goed.

         “I want you to enjoy it,” sê hy. “Fuck me hard. Do what you want.”

         Ek begin hom rof naai, trek my piel elke keer so te sê heeltemal uit & stamp dit dan terug. Ek voel my orgasme opbou. Die volgende oomblik kom hy in sy hand. Ek trek uit, pluk die kondoom af & begin tos. Hy rol om op sy rug sodat ek bo-op hom kan gooi. Ons lê ‘n ruk uitasem. Hy beduie ek moet met my kop op sy boarm lê. Ons bly ‘n ruk lank so lê. Dan staan hy op om badkamer toe te gaan.

         “You can sleep over if you like,” sê hy. “Only problem is I have an early meeting so you’ll have to get up early with me.”

         “I’ll go home,” sê ek.

         Terwyl hy in die badkamer is, trek ek aan. Wanneer hy uitkom, keer ek hom voor & ons soen weer.

         “Are you sure you don’t want to sleep over?”

         “Yes,” sê ek. “Next time.”

         Hy vra my telefoonnommer & sê hy sal my bel. Ons staan op die houtdek, ek geklee & hy kaal met die maanlig op sy skouers & die see agter hom & die donker vensters van die woonstelblokke & huise. Ons soen, groet dan.

         Ek ry woonstel toe, opgelug. Dis vyfuur in die oggend maar ek voel nie moeg nie.

17 September

Vlieg Durban toe. Nadat ek my bagasie ingeboek het, gaan eet ek iets bo in die restaurant. Daar sit drie mans by 'n tafel & gesels. Tipiese sakemanne. Een is aan die ou kant, maar die ander twee is jonk. Ek maak oogkontak met die swartkop. Toe hy my egter 'n paar keer betrap dat ek vir hom kyk, gee hy my 'n aggressiewe kyk. Ek besluit dis tyd om te waai.

Gaan gooi gou ‘n draai by die toilet. Skaars 'n minuut later staan die swartkop langs my by die krip. Sexy piel, onbesny met ‘n lekker los voorvel. Ek staan heel luiters, hou my hande tuis. Dit kan 'n setup wees. Sy twee vriende wag dalk buite. Na 'n ruk is beide van ons styf & hy begin speel. Ek laat hom my pielstyf sien, maar doen niks verder nie. Dan beduie hy ons moet in een van die hokkies ingaan. Ek reken dis veilig & knik.

Binne in die hokkie rem ons vinnig ons jeans af & begin mekaar tos. Hy wil nie hê ek moet hom suig nie. Ons hoor sy twee vriende by die toilet inkom. Ek gaan sit op die bak terwyl hy voor my staan. Hy vat my jeans wat tussen my enkels gebondel is in sy vry hand vas & lig my voete van die grond af op sodat daar net een paar voete sigbaar is, sou iemand onderdeur loer. Die ouer man stap uit, maar die jong een bly agter. Hy roep my seksmaat by die naam.

“Ek kom” sê dié & voeg dan ook sekondes later daad by die woord & pomp sy wit in 'n bondel toiletpapier. Heel kinky om seks te hê met 'n ou terwyl sy vriend niksvermoedend buitekant wag. Ons wag 'n ruk totdat die vriend ook uitstap. Die swartkop trek sy jeans op, sê dankie & glip by die deur uit. Toe ek buite kom, is die drie nêrens te sien nie.

24 September

Peter daag op. Ons kyk Longtime companion. Terwyl ons fliek kyk, begin ons vry. Trek uit. Hy’t ‘n lekker lyf. Harige borsies, mooi definisie met die harde borsbeen tussenin; gladde byna haarlose boude. Gemiddelde piel. Ons lê later op die mat & 69. Kort-kort as hy naby is, stop ek want ek wil hê dit moet duur. Staan daarna kaalgat op die balkon & gesels terwyl hy ‘n sigaret rook. Die suidoos waai lat dit bars.

Gaan na ‘n ruk weer binnetoe. Begin aantrek. Porno kom ter sprake & ek sê ek het porno, & ons kyk na een. Hy raak weer lus. Ons trek uit & begin van vooraf. Rek dit uit so lank as moontlik. Die tweede keer kom hy baie meer as die eerste keer. Dit val in sulke wit hale oor my bors.

Dan hou hy skielik op om my te suig.

“You’re bleeding,” sê hy. “I must have hurt you somehow.”

Hy probeer dit casual hou, maar in ons albei se koppe alarm dit. Wie se bloed is dit? Myne of syne? Elkeen dink waarskynlik die ander een is die groter risiko. Peter is  heel bedrywig & ek lei af hy hou daarvan om genaai te word. Ons sê niks nie. Ek tos myself tot ek kom. Teen daardie tyd is daar redelik baie bloed.

Ek gaan badkamer toe om 'n waslap te gaan kry. Spoel myself af, maar kan nie die stukkende plek kry nie. Dalk was dit sy tandvleise wat gebloei het. Ons trek aan, probeer gesels asof alles OK is, maar die aand is basies oor. Later gaan hy badkamer toe waar hy sy mond aanhoudend uitspoel.

Dis onmoontlik om deesdae seks te hê sonder dat die skadu van die virus oor jou val. Die alomteenwoordige derde bedmaat.

1 Oktober

‘n Groep van ons (onder andere Stoffel, ‘n akteur & larger than life aktrise) is Donderdagaand na ‘n clairvoyant-meeting by Ashbey house in Highlevel road. Ashbey House is ‘n ou dubbelverdieping wat lyk soos die Bates-huis uit Psycho.

Aan die agterkant van die gebou is daar ‘n ingang na ‘n saal wat alreeds byna vol sit. Dis nie ‘n baie groot vertrek nie & ruik ietwat bedompig. Die stoele is van die goedkoop wit plastiek soort & daar is bittermin beenruimte. “Barcarolle” speel sag in die agtergrond.

Uiteindelik kom die medium by die deur regs van die verhogie uit. Hy is ‘n kort man, aan die mollige kant & met ‘n ronde baba-gesig, in sy sestigs sou ek sê. Hy praat sag & glimlag dikwels. Bedank almal wat aan hom gedink het & vir hom gebid het tydens sy tyd in die hospitaal onlangs.

Terwyl die musiek speel, sit hy op ‘n stoel met sy oë toe. Wanneer die musiek ophou, staan hy op & begin praat. Ek dag nog hy praat met ons, want hy het nie sigbaar in ‘n trance ingegaan nie, maar ek kom agter dat hy reeds met een van die dooies kommunikeer. Hy beskryf die persoon se voorkoms & geaardheid. Sê hoe oud hy was toe hy dood is & waar & wanneer & hoe hy dood is. Die dooie man se suster sit agter ons. Lawson sê dat haar broer in ‘n motorongeluk dood is op ‘n Sondagoggend & dat dit onverwags was.

“He says he was so surprised. He didn’t expect it that Sunday. He saw a tree and the next minute he was up between the branches. He’s a very impatient man. He’s telling me to listen and to get it right.”

Die geeste van twee jongmans wat in die lewe vriende was, is gelyktydig teenwoordig, albei in hulle twintigs toe hulle dood is. Hulle troos hulle ouers & gee boodskappe deur vir lewende familielede.

“These young men are quite special,” sê Lawson in ‘n stadium. “They are doing good work. They have a whole gang on the other side to meet young men who arrive without knowing where to go and to help them.”

Na ‘n uur kondig hy aan dat die sessie verby is, teken apologie aan dat hy nie by almal kon uitkom nie. Tee sal op die boonste verdieping bedien word.

Toe ek verby hom stap, vat hy my hand vas & druk dit & sê “Thank you for coming.”

         In die motor toe ek & Stoffel wegry, sê hy dat die aktrise die medium soos ‘n mede-arties gelukgewens het met sy vertoning.

“Hy het my self al hoe meer aan ‘n afgetrede vaudeville-akteur laat dink.”

22 Oktober

Gaan haal pos uit & laat val my bril. Een lens flenters.

Raak aan die gesels met ‘n ou in Exclusive books. Baie straight looking. Butch. Lank & met donker hare. Sy lyf sou mens ‘wiry’ kon noem. Taai, definitief sterk. & hy straal gevaar uit.

Hy is op soek na boeke van die Marquis de Sade. Dié is egter nog steeds verbode. Ek laat val dat ek dit by die woonstel het – ‘n vlugkelnervriend het dit vir my die land ingebring. Hy is baie gretig om dit te siene te kry, vra of hy nie vanaand kan oorkom nie. Kan op ‘n lekker sessie uitloop. Ek is seker hy is bewus van my belangstelling.

Hy daag agtuur se kant op. Nog in dieselfde jeans & hemp, maar met ‘n leerbaadjie aan & ‘n motorfietshelmet in sy hand. Ons gesels ‘n bietjie. Hy kyk na die Tom of Finland boeke wat ek ‘toevallig’ op die koffietafel laat lê het. Kyk half snaaks na my. Ek gee vir hom die De Sade-boeke om na te kyk terwyl ek gaan koffie maak.

Wanneer ek terugkom in die sitkamer sit hy teruggeleun op die rusbank, bene wydoop, met die boek op sy borskas. Die leerbaadjie lê langs hom. Dis duidelik dat hy ‘n horing het & wil hê ek moet dit sien.

Ek sit in ‘n stoel teenoor hom, my hand liggies op my mik. Hy blaai verder, stop & lees, blaai, stop & lees. Ek knie diskreet (of so het ek gedink) aan my groeiende ereksie. Hy sit die boek neer & vat die beker koffie, kyk om hom rond, asof hy bestek opneem van my plek.

“So, do you live alone?” vra hy dan.

Ek knik. Besef dan ek moes eerder nee gesê het.

Hy sit weer terug & my oë gaan onwillekeurig na sy mik. Hy sit sy hand daarop & glimlag.

“I need to use the toilet,” sê hy.

Ek beduie dis in die gang af. Hy bly ‘n lang ruk weg. Ek kry hom in die studeerkamer waar hy na die boekrakke kyk.

“Have you read all these books?”

“Most of them,” sê ek. Ek staan teen hom sodat ek sy lyfhitte kan voel opslaan in my gesig & hom kan ruik. Hy draai om & stap by my verby sitkamer toe.

Ek bly ‘n oomblik staan, gaan dan badkamer toe. Dalk het hy getos na aanleiding van die De Sade. Dalk sit die kom nog teen die binnekant van die toilet, of dalk lê daar ‘n druppel pis, of ‘n balhaar, enigiets wat ek kan gebruik vir ‘n solo-sessie later. Maar daar’s niks.

Toe ek in die sitkamer kom, sit hy weer op die bank. Hy het ‘n appel van die vrugtebank in die kombuis gevat & draai dit om & om in sy hand. Dan haal hy ‘n springmes uit die leerbaadjie se binnesak. Hy kyk na my & laat die lem oopspring.

“I know what’s going on,” sê hy afgemete, terwyl hy stadig die appel begin skil.

“What do you mean?” My stem klink stram, vreemd.

“The question is,” die skil wat onder sy mes uitkrul, is soos ‘n slang wat al hoe langer word, “what are you going to do about it.”

Hy sit die mes op sy bobeen neer & vat ‘n diep byt in die appel, kou dit langsaam. Sluk.

“I mean, you can try me. I might go for it. But then again, I might not.” Hy kyk my reg in my oë. “I might snap & kill you. Maybe I’ve done it before.”

My fokken luck om altyd die psycho’s aan te trek.

“It’s getting late,” sê ek dan. “I’ve got an early day tomorrow.”

Hy bly sit. “You want me to leave?”

“Yes.”

“Sure?”

Ek knik.

“Did I scare you?”

“No,” sê ek onoortuigend. “It’s late.”

Hy glimlag. (Smalend?). Staan op & maak ‘n hele produksie van die knipmes. Knip dit stadig toe & laat dit dan tot diep onder in sy jeans se sak glip, so neffens sy knop.

Ek gaan maak die deur vir hom oop. Hy staan ‘n oombllik in die deuropening. Hy glimlag weer vir my, druk met sy wysvinger teen my bors.

Dan draai hy om & stap weg in die donker gang. Ek druk die deur agter my toe.

Later, alleen in die donker in my bed, is ek spyt ek het hom nie getraai nie. Ek is seker dis wat hy wou gehad het. Of nie?

Dis eers die volgende oggend dat ek ontdek dat my kopie van 120 days of Sodom weg is.

5 November

Gym toe. The usual suspects. Net toe ek op die punt is om huis toe te gaan, kom sit daar ‘n ou langs my in die sauna. Fris gebou, met ‘n stewige piel (halfstyf), kort geskeerde hare. Ek dag eers hy is straight & dat sy piel maar net so semi-styf is na hy gestort het (wat dikwels gebeur want dan seep hulle mos hulle piele in). Maar kort voor lank kom ek agter hy cruise my. Ek is aangenaam verras. Dis die soort ou wat my gewoonlik nie eens ‘n kyk gee nie.

Hy beduie ek moet hom volg & hy stap uit storte toe. Ek volg hom. Daar gekom wys hy ek moet in ‘n stort teenoor syne staan sodat ons kan tos terwyl ons vir mekaar kyk. Dit werk egter nie want daar is te veel ander mense wat skielik ook kom stort. Ek gaan in die stort langs syne in.

Hy leuen oor & vra: “Do you have time?” Met ‘n sexy Duitse aksent.

Ek dag hy wil weet hoe laat dit is, maar hy lag & beduie nee.

“Do you want to come to my place?”

“Sure.”

Dit blyk toe hy is inderdaad ‘n Duitser wat hier is met vakansie. Sy naam is Ralph (of so sê hy) & hy bly in Fresnaye. Buitekant die gym staan hy eers met ‘n meisie & gesels. Hulle het saam kom oefen & hy wag eers vir haar om te ry voordat ons in sy kar klim. Hy sê sy weet nie van hom nie & dat hy dit so wil hou.

Ons pak mekaar in die sitkamer, maar beweeg dan met die sirkeltrap na een van die bonste slaapkamers waar ons albei uittrek. Hy gaan sit-lê agteroor op ‘n soort sofa, bene wyd uitmekaar geplant met daartussen ‘n lieflike dik piel na my toe uitgestrek. Dit blyk gou dat dit ‘n one-sided deal gaan wees, maar ek gee nie om nie. Die kans is goed dat hy dalk biseksueel is.

Anyway, ek suig hom af. Hy hou daarvan dat sy piel spoeg gesmeer & dan afgestos word deur jou gladgesmeerde hand oor die kaal pielkop te beweeg. Vir my is dit te pynlik, maar sommige ouens hou daarvan, veral besnydes. Hy maak baie geluide, praat terwyl ek hom afsuig.

“Yeah, that’s good. You do it good. Do you like my cock? Yeah, do it like that.” Die normale porno-dialoog. Maar in my ore was dit musiek.

In ‘n stadium vra hy my: Do you want me to come on top of you? Ek knik.

“It’s quite a lot,” sê hy. “Quite a huge load.” & toe hy ‘n ruk later kom, is dit ook so. Dit spuit behoorlik by sy piel uit. Oor my hande, my bors, my nek, ‘n paar skote in my gesig & dit loop af oor my maag & drup op my bobene. Ek moes agterna gaan stort.

Onder in die sitkamer, op pad uit, merk ek heelparty kunswerke deur plaaslike kunstenaars. Veral een vang my oog: ‘n mooi yster-figuur van Christo Liebenberg. Die torso is opgebou uit dik bloudraad met in die middel ‘n ysterhart vasgeheg aan die torso met drie leerbandjies. Die hart het ‘n sleutelgat; is dus gesluit. Ook tussen die bene is ‘n soort codpiece wat eweneens gesluit is. Die sleutels na hierdie twee begeerde domeine is nêrens te sien nie.

Johann de Lange

*

Hierdie teks is vir die eerste keer gepubliseer in Party van ons, Homeros uitgewers, 2001, Danie Botha (Red.) Dit bestaan uit uittreksels uit my dagboeke wat in Augustus 2012 onder die titel Gulp by Human & Rousseau verskyn.

Alfred Corn - Mobius Strip

Alfred Corn

Mobius  Strip

Alfred Corn

'n Onverwagse lenige halfdraai, sy kurktrek

draaikrag terug en óm, om kykers te sluit,

die trilling wat onthuts en wek eweneens 'n verrassing –

so… eiesinnig? so ontdaan – waar 'n skrale vier

of vyf toestromende posture meeding.

Ek het gewonder of enigiets anders as 'n stoeier se middellyf

en nek óp kan wentel om die blos

te ontbloot, die koel veerkrag van 'n gesig

nog klam van 'n warm stort, en ons

stabiele swaelstert-tempo laer af kan volhou.

Sweetnat krulle tuimel oor blougroen

oë afgeskerm aan een kant soos 'n filmster,

kaak geklem, en geen geykte f-woord nodig

om die smagting oor te dra, die driftige uitgelatenheid

wat nie ánders kan as selfsugtig wees as dit goed voel nie.

Toegegee, my grinniklag was 'n raps te veel spog,

dus leun jy terug met 'n soen om my stil te maak,

spanwerk terg die keerpunt tot een opwelling

boog en aardwaarts stort… Agtergelaat,

toegegee, maar geen klagtes van dié uitsteller.

Soos beide kante van ons vlesige Mobius

strip elkaar word, sal jy my weldra sien

'n halfdraai maak, en vertrou om jou oë te ontmoet.

(Vertaal deur Johann de Lange)

John Berryman - Gebed aan God

John Berryman

Gebed aan God

John Berryman

Meester van skoonheid, vakman van die sneeuvlok,

onnabootsbare beramer,

skenker van Aarde so oorlaai & anders as die saai Maan,

dankie vir dié my gawe.

Ek het ’n oggendgebed aan U geskryf

wat met sorg en presisie alles omvat wat tel.

“Volgens U wil” begin die ding.

Dit het my aan & af twee dae gevat. Dit streef nie na welsprekendheid nie.

U het tot my redding gekom keer op keer

in my onbegaanbare, soms wanhopende jare.

U het my begaafde vriende hulleself laat vernietig

en ek is steeds hier, erg beskadig, maar in werkende toestand.

Onkenbaar, soos ek onkenbaar is vir my proefkonyne:

Hoe kan ek U “liefhê”?

Slegs so ver as dankbaarheid & ontsag

gaan ek vol vertroue & absoluut.

Ek het geen idee of ons weer lewe nie.

Dit lyk nie waarskynlik nie

nóg vanuit die wetenskaplike nóg vanuit die filosofiese oogpunt

maar alles is sekerlik moontlik vir U,

en ek glo so vas in die Opstanding-verskynings aan Petrus en aan Paulus

soos ek glo dat ek in hierdie blou stoel sit.

Maar dit kon ’n spesiale geval gewees het

om hulle aanvanklike geloof te vestig.

Wat ook al U einde mag wees, aanvaar my ontsag.

Mag ek staan tot die dood toe vir ewig op aandag

vir elke greintjie van selfs U geringste onderrig of insig.

Ek voel selfs seker dat U my weer sal bystaan, Meester van insig & skoonheid.

[Vertaal deur Johann de Lange]

Stolp

Van links na regs: Joan Hambidge, Irna van Zyl, Johann de Lange, 

Marius Bakkes & Koos Prinsloo, ca. 1980s.

Hoe 'n gedig tot stand kom. Enkele vrae oor die rugstring van ’n gedig

Die volgende vrae rondom my gedig "Petidiendroom" is in 'n stadium aan my gestuur deur die webmeester van Versindaba, maar is nooit op daardie forum gepubliseer nie, weens artistieke verskille. Toe ek onlangs weer hierop afkom, het ek gemeen dit mag interessant wees vir liefhebbers van die poësie, & ook vir dié (soos ekself) wat altyd belangstel in skrywers se fabrieksgeheime. Ek het dit geredigeer & plek-plek uitgebrei tot die huidige vorm.

1.     Wanneer het jy dié gedig geskryf. Hoe het dit ontstaan?

Ek het die gedig gedroom. Dis iets wat nogal dikwels met my gebeur. As die gedig kort genoeg is, sal ek hom sommer in die donker op my selfoon insleutel, anders sal ek die bedlamp aansit & dit neerskryf in ’n moleskin-notaboek wat ek langs die bed hou. Die volgende dag sal ek dan so gou moontlik  daaraan werk, terwyl die droom nog vars is in my geheue.

Hierdie gedig het ek neergeskryf op 25 Februarie 2003. Ek dateer alles. As ek byvoorbeeld met onderbrekings ’n hele dag lank aan ’n gedig gewerk het, of dalk 'n paar uur lank ononderbroke daaraan geskaaf & timmer het, sal ek langs elke verandering die tyd & datum neerskryf, sodat ek indien nodig die chronologie kan rekonstrueer.

Die gedigte wat ek in drome kry, is baie dikwels na aan voltooi omdat hulle meestal kort is, & ek in die droom reeds aan hulle begin werk het. Ek weet nie mooi hoe om dit te verduidelik nie: op een of ander stadium gedurende die droom raak ek bewus van die feit dat ek besig is om te droom. Dit is ’n toestand tussen wakker wees & droom, wat ook "lucid dreaming" genoem word, & mens kan dit leer beheer. 

Dis dán wat ek aan die gedig ‘werk’ & soveel daarvan probeer memoriseer as wat ek kan voordat ek wakker word. Soms word ek wakker voordat ek dit heeltemal kon memoriseer, & dan’s die gedig dikwels verlore, want dis nie moontlik om in jou wakker toestand die gedig te rekonstrueer nie. Die bekende dilemma van die Person from Porlock, behalwe dat dit in dié geval jysélf is!

Dis baie soos wanneer jy ’n aangename droom het & hoop jy word nie wakker voordat die droom uitgespeel is nie, maar gewoonlik as jy daardie punt bereik het, daardie punt van bewuswording dat jy droom, is dit klaar te laat want dan is wakker word onvermydelik. Mens kan egter met oefening leer om daardie laaste sekondes uit te rek.


2.     Kon jy dié bepaalde gedig vinnig tot in sy finale vorm afrond, of het dit deur verskeie weergawes na sy finale vorm ontwikkel?

Hierdie gedig het ek in sy geheel gekry & neergeskryf, ryme & al. Maar ek het aan & af oor 5 jaar telkens na die gedig bly teruggekeer & torring, dan weer gelos omdat ek steeds nie tevrede was nie. Daar is altesaam 8 variante – 6 in 2003, 1 in 2004; in 2007 het ek twee variante van strofe 2 neergeskryf, & die finale vorm is op 28 Augustus 2008 neergeskryf.

Ek het van die begin af ’n probleem gehad met die tweede strofe – ampule is nie die maklikste woord om ’n goeie rymwoord voor te kry nie. Hier is die verskillende permutasies:

      Hy gee my toe ‘n groot ampule –

medikasie met ‘n hoë skedule,

Hy gee vir my ‘n groot ampule –

medisyne met ‘n hoë skedule,

hy gee vir my ‘n groot ampule

– met die gesogte, soet formule –

hy gee vir my ‘n groot ampule

– met die seer begeerde formule –

Hy gee vir my ‘n groot ampule –

medisyne met ‘n hoë skedule,

Hy gee vir my ‘n broos ampule –

die langverwagte / lang gekoesterde formule

ek het sin/my hart in/op die formule

my hart is pal op die formule

In sy hand ’n broos ampule –

die lang gekoesterde formule

die helende formule

Hy gee vir my ʼn slank ampule –

verdowing met ʼn streng skedule,

Hy gee vir my ʼn smal ampule –

verdowing met ʼn streng skedule,

Die eerste weergawe van die gedig, neergeskryf half deur die slaap in die oggendure van 25 Februarie 2003, lees:

Droom

Ek loop my pa na jare raak

& hy probeer weer vriende maak.

Hy gee my toe ‘n groot ampule –

medikasie met ‘n hoë skedule,

& hoop dit sal ons nader bring

as die naald pynloos deur spierweefsel dring.

Ek soek naarstiglik na ‘n plek om te gebruik,

maar vind net plekke wat na uitskot ruik.

En die finale weergawe, om & by 5 jaar later, lees:

Petidiendroom

Never blunt your veins with love, bind them

Ek loop my pa na jare raak

& hy probeer weer vrede maak.

Hy gee vir my ʼn smal ampule –

verdowing met ʼn streng skedule,

& hoop dit sal ons nader bring

soos die naald intiem deur weefsel dring.

Ek soek koorsig na ʼn plek om te gebruik,

maar orals vind ek oë, & plekke wat na oorskot ruik.

Daar is klein maar betekenisvolle wysigings wat ek aangebring het: ek het “vriende” in reël 2 vervang met “vrede” om die struwelings met die vaderfiguur beter oor te dra; “pynloos” in reël 6 is vervang met die meer gelade “intiem”; strofe twee is ’n paar keer herskryf voordat ek uiteindelik in die proewe-stadium die oplossing gekry het – ek werk baie goed onder druk, & bladproewe is vir my baie nuttig as dit kom by die afrond van gedigte.

Toe ek & Francois Smith een sonnige Saterdagoggend in Mouillepunt by 'n tafeltjie die manuskrip sit & redigeer het om al daardie klein jakkalsies uit te roei wat die wingerd verniel (taal- & spelfoute), het hy voorgestel dat ek in die slotreël “uitskot” vervang met “oorskot”, & ek het die voorstel dankbaar aanvaar want ek kon dadelik sien dat dit beter werk omdat dit die assosiasie met die  gestorwe vader versterk het. “Uitskot” was bietjie te voor die hand liggend.

Die Engelse motto was deel van die droom & ek het gou besef dis onvertaalbaar. Ek kan ook nie presies verduidelik wat dit beteken nie, maar ek het geweet dat dit by die vers hoort.


3.     Hoeveel van dié vers is aan jou “gegee” en hoeveel daarvan was die resultaat van “bloedsweet”?

Soos jy kan aflei uit my antwoorde hierbo is die gedig in sy geheel vir my “gegee”, maar dit was die klein wysigings wat die meeste moeite gegee het. 

Wanneer ek 'n gedig op die konvensionele manier skryf, wag ek gewoonlik totdat ek min of meer die hele gedig in my kop het, totdat ek die ritme daarvan kan voel, voordat ek dit neerskryf. Meermale begin dit redelik chaoties & dan skryf ek absoluut álles neer wat ek in my kop het & moontlik bruikbaar kan wees. Dan begin die skaafwerk, die "bloedsweet". Vir my is dit loshande die plesierigste fase in die skryfproses, om die vers korter, meer kompak te maak. Wanneer  iemand vir my ’n gedig gee om na te kyk, is my eerste stap altyd om te kyk wat ek kan uitgooi.

Soms het ek, sê nou maar, ’n sonnet in gedagte, maar my eerste weergawe kan maklik byvoorbeeld 30-40 reëls of meer hê. Die uitdaging is om van die ekstra reëls ontslae te raak, & dit gee my baie genot. 

Dit gebeur selde dat ek byvoorbeeld met twee reëls of met 'n kerns begin (dit wat Sheila haar "kieme" genoem het) & dit dan laat aangroei tot, sê nou maar, 14 reëls. Sheila Cussons illustreer hierdie werksmetode in haar gedig, "Teesuiker" (Verwikkelde lyn, 1983):

Teesuiker

'n Gedig kom nie altyd soos die wind op nie.
Soms moet dit gehaal, gesoek word,
oopgedink word uit 'n enkele suinige gegewe,

soos die uitpluis, fyn en geduldig,
van 'n digte sykokon of sommer 'n bolletjie wol.
Of daar is die aangroei-metode: as kinders,
toe Ouma vertel het van hoe hulle teesuiker maak,
het ons in flessies versuikerde water, pragtig pienk
gekleur met cochenille, garingdrade laat hang
en dan gewag – en o hoe moeilik wag 'n kind: dit
sou glo dae duur! – tot eindelik die bly resultaat:
elke draad van bo tot onder en dikker as jou vinger
'n pienk kolommetjie hoekige blink kristalle!
Dis nou die “haal”-gedig, die soort wat bereik word
soos Eliot se, deur “expansion and accretion”.
Heelpad-maak is dit nooit: êrens tydens die prosedure
neem misterie oor, kry die ding asof hy beginne
lewe onder jou hand, sy eie loop en arriveer hy
dikwels glad nie waar jy gewil of verwag het nie –
Uitpluis of wag op kristalle, die digter is
die dader nie, hoogstens 'n gunstige omstandigheid,
'n óm-staan letterlik, 'n soort gerigte wag, 'n gunstige
tot begunstigde aandag, of in die geval
van die ander, die wind-plotselinge eersgenoemde,
weinig meer as 'n anus verbaas deur 'n goddelike poep.

Haar metode was een van aanwas, van groei. Myne is eerder een van afflens, skaaf, van wegkap tot watter gestalte dan ook al te voorskyn kom.

Die "bloedsweet" is vir my die lekkerste deel. Ek sit nie by 'n lessenaar & skryf nie, ek is 'n horisontale skrywer. Ek lê op my bed & skryf, & wanneer ek goed op dreef is, lê al my woordeboeke rondom my. Deesdae het ek die WAT, HAT & Pharos se 5-in-1 elektronies op my skootrekenaar & rondsnuffel na ’n woord geskied vinniger maar ook baie meer uitgebreid en met baie gelukkige toevalle.


4.     In welke mate het die vers sy finale vorm bereik? Het jy byvoorbeeld die een of ander “onderdeningsprinsipe” toegepas?

In hierdie geval het ek die vers in sy finale vorm gedroom, as 'n distigonvers met die ryme & al, so dit was besluite wat ek in die droomtoestand moes geneem het. Wanneer ek konvensioneel gedigte skryf, dan eksperimenteer ek baie met versvorm – distigon, of drie-reëlige strofes, vier- of 5-reëlig, sonnet, villanelle, ghazal, pantoem, sestina, sillabies of wat ook al. Ek hou aan tot ek 'n vorm kry wat werk  vir wat ek wil sê. Ek is redelik geobsedeerd met vorm, & identifiseer vroeg reeds patrone in die rowwe weergawes van die gedig wat ek dan versterk & uitbrei. Dit is ook hoe ek lees, dis een manier om in 'n gedig in te kom. Skryf & lees, is spieëlprosesse.

Daar sal altyd die een of ander ordeningsprinsipe wees. Poëtiese vorm is vir my ’n soort algebra. Opperman het iewers gesê ’n gedig is soos ’n optelsom, dat jy weet die onderdele wérk saam as die antwoord klop. Nou ja, dis ’n baie spesifieke definisie, vir 'n baie spesifieke soort gedig, die gedig met die "klinkende” slot. Dis nie sonder meer waar vir álle soorte gedigte nie, maar steeds ’n bruikbare beginsel vir beginners om aan te leer. Later kan hulle ’n eie koers inslaan.

Beginners wil altyd wegspring met die moeilikste van digvorme, die vrye vers. Begin met iets waar daar riglyne is totdat jy meer selfvertroue opgebou het. ’n Goeie kwatryn bly ’n dêm moeilike ding om te skryf, & ’n suksesvolle kwatryn doen enige digter eer.

Ek weet gewoonlik wanneer ek die regte vorm gekry het – iets kliek net, dis al hoe ek dit kan beskryf. En die taal glinster. Wanneer ek dit lees, is dit asof die woorde ’n soort glans het. Ek hou nie op skaaf totdat ek daardie glans registreer nie. Dis baie subjektief & ek kan nie verder of  nader omskryf wat ek daarmee bedoel nie.


5.     Het jy die vers gedurende sy vormingsproses aan iemand gewys en of mee bespreek? Is daar iemand (of instansie) wat jy as “klankbord” gebruik terwyl jy aan ’n vers werk?

Ons gebruik almal maar ons vriende of medeskrywers as klankborde, wie ánders sal só ruimskoots & selfloos van hulle tyd gee? Toe ek op hoërskool was, was André Brink my klankbord, & ook my Afrikaans onderwyseres. Veel láter het ek & Lucas Malan feitlik ál mekaar se gedigte gelees & oor & weer help skaaf, totdat ook dáárdie gelukkige samesyn tot ’n einde gekom het meer as 10 jaar gelede. Hy was 'n goeie vriend, maar uiteindelik het hy hom in kompetisie gewaan met álmal & ek was nie langer bereid om neerhalende opmerkings oor kollegas se werk of oor my eie werk te akkomodeer nie. Die wêreld daarbuite is moeilik genoeg, mens behoort koestering van vriende te kry & vir vriende te gee.

In hierdie stadium sal ek ’n gedig soms vir Joan stuur, of vir Henning Snyman, maar nie álles wat ek skryf nie. En nie spesifiek met die verwagting van terugvoer nie. 

As iemand vir mý ’n gedig sou stuur & pertinent vir kommentaar vra, sal ek moeite doen om dit deur te werk & raad te gee wat konstruktief gebruik kan word. Soms raak ek moerig as ’n goeie voorstel nie opgevolg word nie, maar ek verstaan dit ook op ’n manier: soms is daardie oplossing in mý stem, & wil die digter dit dalk om daardie rede nie gebruik nie: hulle wil hulle eie stem behou, & dis belangriker.

Deesdae met al die skryfskole, webskole, skryfkampe & -kongresse dink ek dat digters hopeloos te véél hulp kry, met die gevolg dat hulle nié ’n eie stem ontwikkel nie, of baie langer neem, of nie weet wát hulle eie stem is nie. Hulle buikspreek dikwels hulle mentors. Opperman se digstudente het baie moeilik & sommiges het nooit van sy invloed losgekom nie.  Dis verál die tweede bundel, los van die hulp van die mentor, waarmee hulle soms sukkel omdat hulle nie hulle eie instink leer vertrou het nie. 

’n Amerikaanse resensent het 'n tyd gelede iewers ten opsigte van die jongste Amerikaanse digkuns gesê dat dit vir hom lyk of die gedigte almal na dieselfde gym toe gegaan het. Kopers is ook (soms ten onregte) huiwerig om iets te koop wat nie volgens die "normale" kreatiewe proses ontstaan het nie, wat uit die skryffabriek kom.

Daar is ’n balans tussen hoeveel hulp jy kry & hoeveel werk jy sélf insit. As jy nie sélf probleme oplos nie, gaan jy nie leer nie, it’s that simple. Mens kan enigeen met genoeg talent help om ’n bundel uit te gee, maar is dit húlle werk? En het hulle die passie & stamina om daarvan 'n loopbaan te maak? Talent is ook verreweg nie die belangrikste komponent nie. Sonder stamina kom daar dikwels niks van die talent nie, of word die talent nie voluit gerealiseer nie.


6.     Hoe lank na die vers voltooi is, het jy dit laat publiseer? Waar het die betrokke vers die eerste keer verskyn?

Dit het die eerste keer op 25 Oktober 2003 op Litnet verskyn, met ander woorde redelik vroeg. As ek reg onthou, het Litnet my genader vir ’n bydrae. Dit help soms om ’n vers te publiseer – dit word deel van die afrondingsproses omdat dit jou die nodige afstand gee om swakhede te identifiseer & reg te maak. Ek sal egter nie ’n vers laat publiseer waarmee ek nie op daardie stadium tevrede is nie.


7.     Kan jy ietsie sê oor die kwessie van “feit” en “fiksie” in dié vers?

Dis ’n moeilike een. Daar is feitelike aspekte wat ek kan identifiseer. Eerstens is daar konflik met my pa wat onopgelos gebly het omdat hy op 34 dood is. Tweedens het ek in daardie tyd toe ek aan die gedig gewerk het myself petidieninspuitings toegedien vir intense migraine waaraan ek sedert skooldae al ly, & ek het gevind dat dit my baie intens laat droom het. Ek dink dis ’n newe-effek van feitlik al die opiate. 

Ek glo dat Sheila Cussons se twee jaar in die hospitaal waartydens sy waarskynlik met hoë dosisse morfien behandel is vir haar brandwonde baie van die gedigte in Die Swart Kombuis vir haar ingegee het. Sy het self by meer as een geleentheid gepraat oor die feit dat sy dikwels gedigte gedroom het. Een so 'n gedig, "Die fret" (Membraan, 1984), het sy in 'n gesprek met my as 'n gedroomde gedig geïdentifiseer:

Die fret

Genoeg, fret: wees vry. Jou nie meer
vasloop in stoephoeke nie, beton of
marmer onder jou pootjies wat moet grawe –

Jy, self, langgelyfde tonnelaar, 
jou stert gebos van hoop teen alle hoop in, 
dapper klein angstige self – Ek het my 
ander verwese selwe gesê ek sien jou soek 
na uitkoms, hulle gemaan om roerloos te sit 
op die treetjies wat afloop na die wye meer, 
opdat jy kan draai en vreesloos vlug 
verby ons die treetjies af: hoe bittermooi 
is jou pels – Kom, en welkom, en vaarwel, 
en red my in die fynbos, die meerduine. 
Tonnel vir my, tonnel: eindelik verloste fret.

Die ander ooglopende voorbeeld sou Eugène Marais wees. Interessante materiaal vir 'n skripsie.

In dié sin is daar seker min “fiksie” in die gedig. Ek het onlangs eers  ontdek dat ek vroeër in ’n verhaal in Vreemder as fiksie verwys het na die feit dat my pa in ’n stadium petidien gebruik het. Toe ek daardie verhaal geskryf het, het die naam petidien vir my niks beteken nie. Ek was trouens heeltemal téén dwelms van enige aard. 

Maar dit moes in my onderbewuste bly steek het, & dis in sigself betekenisvol dat ek soveel jare láter ’n konneksie met my pa sou maak, nie net in die droom nie, maar ook deur die dwelm sélf. Daar is geen toevalle nie. Die ironie is dat ek as kind bewus was van my pa se dwelmgebruik & omdat dit ’n negatiewe impak op ons as kinders & gesin gehad het, het ek hom as ’n swakkeling beskou & verstoot. Net om te ontdek dat ek dekades later ook dáárin sy voorbeeld sou volg.


8.     Is dit ’n narratiewe vers?

Dit vertel ’n storie, maar dit is nie ’n narratiewe vers in die streng sin van die woord nie. Ek skryf grootliks wat as liriese gedigte beskryf kan word. Drome het ’n eie logika, & ’n eie narratiewe struktuur, maar dit is nie altyd moontlik om te “vertaal” nie.


9.     Kan jy kortliks sê waaroor die vers, volgens jou, handel?

Ek huiwer altyd om oor die betekenis van my gedigte te praat, omdat dit lesers se ervaring van ’n gedig beperk. Hulle sien dan nét daardie een betekenis raak omdat hulle die gesag van die digter in dié opsig as absoluut aanvaar. Wie sal dan nou beter weet as die digter self? Die digter is die lááste persoon wat jy moet vra. Hy kan jou vertel van die gedig wat hy wóú skryf. Of dit só op papier beland het, is ’n ander kwessie.

Vir my gaan die gedig oor die ontdekking van ’n konneksie met my pa, & dat hy as’t ware die dwelm vir my aanbied om vergiffenis of absolusie te vra. Dan is daar die skuldgevoel & paranoia wat altyd met dwelmgebruik gepaard gaan. Daarom dat ek ’n plek soek om die dwelm te gebruik, maar telkens net aan die dood herinner word, dat dit onontkombaar is, & dat die dwelm nie enige absolusie bring nie. Maar soos ek sê, dis wat dit vir mý beteken, & ek mag dit heeltemal verkeerd hê. Die feit dat dit ’n droom was, bemoeilik dinge, dan voel dit soms of jy net die punt van die ysberg verstaan (of soos Ina Rousseau sou gesê het, die oortjies van die seekoei). As dit ’n gedig was wat ek op meer konvensionele manier geskryf het, sou ek dalk ’n beter antwoord kon gee.


10.  Was daar dalk iets (boek/musiek/film/skildery) wat ’n bepaalde invloed op die tot standkoming van dié betrokke vers gehad het?

Nee. Toe ek jonger was, in die tyd van my eerste drie bundels of so, het musiek ’n baie belangrike rol gespeel. Ek kan sommige gedigte pertinent aan liedjies verbind, popliedjies meestal, of diskomusiek. Ek is 'n kind van die diskogenerasie, after all. Ek is nie een van daardie digters wat met ’n bottel wyn & Vivaldi sit & skryf nie. Ek skryf selde in stilte – die TV is gewoonlik aan in die agtergrond & ek surf soms terseldertyd op die internet ook terwyl ek skryf. Ek vind dat aandag wat dwaal meer kreatief is.

Ek wil geensins ontken dat musiek in ál die kunste ’n baie definitiewe invloed op die kreatiewe proses het nie, & dat jy die soort vers wat jy skryf kan manipuleer of bevorder deur na die regte soort musiek te luister terwyl jy skryf. Daar is 'n wonderlike sinergie. Ek doen dit net nie meer nie. Ek is meer visueel ingestel.


11.  Het jy ’n bepaalde leser, of gehoor, in gedagte wanneer jy aan ’n vers werk?

My ideale leser is uiteraard iemand wat my verwysingsraamwerk deel, maar dit is nie altyd hoe dit in die praktyk werk nie. Die eerlikste antwoord wat ek kan gee, is dat ék my eie ideale leser is, die énigste leser wat ek tevrede moet stel. 

Skryf is egter ook kommunikasie, & in daardie opsig het ek waarskynlik ’n geidealiseerde leser in my agterkop, maar ek dink nie te veel daaraan nie. Ek skryf die soort gedigte wat ek graag lees by ander digters.


12.  In welke mate verskil hierdie vers van jou ander gedigte?

Dit verskil net in die oorsprong, die prikkel. Andersins is dit ononderskeibaar van die ander (glo ek).


13.  Is daar iets in dié vers wat jy as tipies “Suid-Afrikaans” sal beskou?

Nee wat. Drome is universeel, & die tema is universeel. Miskien as ek dit verander & Jopie Fourie gebruik in plaas van my pa sou ek kon sê dis Suid-Afrikaans. Maar dit sou sover ek kan sien 'n nuttelose vervalsing  wees. Selfs al neem mens in gedagte dat jy in elk geval in gedigte die waarheid lieg, dat jou eerste lojalitet lê by die gedig en nié by feitelike korrektheid nie.

Toe ek begin skryf het, was daar nie Afrikaanse modelle vir die soort ding wat ek wou skryf nie, & ek het dus aansluiting gevind by die Amerikaanse literêre tradisie, & ek het dit nog steeds nie afgeskud nie.

Ek wens ek kon uit my spesifieke Suid-Afrikaanse gegewe skryf, ons het 'n boeiende geskiedenis & 'n baie komplekse samelewing wat goeie materiaal bied, maar uiteindelik sing elke voëltjie maar soos hy gebek is. 


14.  Kon jy dié vers tot ’n bevredigende punt afhandel, of het jy dit maar ten einde laas “laat vaar”?

Ek sien Paul Valéry se só misverstane uitspraak agter dié vraag skuil. Ek sal sê ek het die vers so goed geskryf as wat ek dit op daardie stadium kon doen. Maar geen gedig is ooit klaar nie. Toe ek vroeër vir H&R ’n keuse uit my bundels gemaak het, het ek aan heelparty van die gedigte verander. Want ek kan nou sekere probleme & hulle oplossings makliker identifiseer. Maar ek sal nie die strekking van ’n vers, sy boodskap, verander nie, ek sal verander om hom sy sê béter te laat sê.


15.  Was jy tevrede met die lesers se reaksie na die skryf (of publikasie) daarvan?

Skrywers is nie soos sangers of akteurs wat onmiddellike & tasbare terugvoer kry nie. Jy kry ’n paar resensies, ’n paar opmerkings van vriende of kollegas & dis dit. Van vriende & kollegas kry jy altyd positiewe terugvoer. Van resensente kry jy soms wat jy verdien, & soms wat húlle verdien. Wat kan mens doen? Ek hang nie my hart aan resensies op nie. Ek het as debutant reeds besluit om uit negatiewe resensies wat bruikbaar is te gebruik & die res te ignoreer, & dis steeds my raad aan álle jong skrywers of beginners. Positiewe resensies is uiteraard lekker om te ontvang & ek waardeer dit wanneer dit my oorkom, maar moenie jou eie "press" begin glo nie. Positiewe resensies is selde leersaam op die manier wat negatiewe resensies is.

Theodore Roethke het altyd vir sy studente gesê elke reël van 'n gedig moet nóg 'n gedig wees. Goeie raad, maar ek is nog báie ver daarvan af. Skryf is ’n eensame besigheid, & tog steeds báie bevredigend. En dis ’n wonderlike toedrag van sake.

Erkenning: Die konsep van Digstring is ingegee deur Brian Brodeur se benadering op sy weblog “How a poem happens”.