William Dicey – Mongrel. Umuzi, 2016.
ISBN: 9781415206881
Resensent:
Johann de Lange
Die
6 tekste in William Dicey se Mongrel
is nie sonder meer essays te noem nie. Hulle is eerder ‘n verbastering van
verskillende genres, elk ‘‘n variasie op die tema.
“Miss
Meat Festival” wat afspeel tydens die jaarlikse Hantam Vleisfees in Calvinië is
pure boere-burlesk, waar ’n versameling rare karakters saamgesnoer word deur
hulle passie vir vleis. Dit is ‘n teks wat die gruwelikheid van die
vleisetersbedryf, verbind met al die pomp and circumstance van ’n
skoonheidskompetisie.
Die
tweede essay, “A story in which everone looks bad” vertel die verhaal van die
moord op eenspaaier Geoffrey van Seepunt
(Teffy vir familie en vriende), deur sy gay lover Ismail S. van Hannover Park,
óf dié se neef Egshaan, ‘n gebeurtenis wat daartoe lei dat Teffy se familie vir
die eerste keer van hulle oom se homoseksualiteit te hore kom.
‘n
Regsisteem verswelg deur werklas en 'n kultuur van middelmatigheid en luiheid,
maak dit moeilik om geregtigheid te kry vir slagoffers. Só word beide Ismail en
Egshaan eers 5 jaar na die hofsaak begin het tot tronkstraf gevonnis.
Dicey
se rapportering van die hofsaak belig nie net die spanning tussen waarheid en
leuen in die regsisteem en die lewens van die karakters sélf nie, die essay is
tegelyk ’n handleiding by die skryf van dié tipe verhaal, en Dicey se vernuf as
skrywer is hier niks minder as virtuoos nie.
Die
plaasgenre is volgende aan die beurt in die ironiese “South African pastoral”. Buchuland,
‘n peerplaas wat Dicey saam met sy broer bedryf, word gaandeweg ’n mikrokosmos
van die breër problemetiek van die land.
Die
verhaal is gestruktureer rondom enkele boekhou-inskrywings wat elk ’n nuwe
faset belig van die komplekse verweefdheid van boer en werkers, hulle betrokkenheid
by mekaar se lotgevalle, vasgevang in ‘n soort patriargale dans.
As
byvoorbeeld neem Dicey die besluit om die dopstelsel op wynplase af te skaf,
waar werkers op ‘n Vrydag ‘n gedeelte van hulle loon in wyn ontvang het.
Reaksie teen dié besluit was snel, maar uit ’n onverwagse oord: die vrouens van
die werkers het gevra dat die dopstelsel teruggebring word, want nou drink
hulle mans ál die loongeld uit oor die naweek, sodat die kinders nie kos het vir
die res van die week nie.
Omdat
werkers dikwels oor generasies op ‘n plaas woon, dink hulle aan die plaas as
ook húlle s’n, en so kom die emosionele kwessie van grond ook ter sprake. Daar
ís oplossings, soms heel vindingryke
oplossings, maar dit vra vir ‘n nuwe perspektief.
“No
ship exists” is ‘n distopiese visie op ons moderne beskawing. ‘n Boek deur Derrick
Jensen getiteld Endgame, dompel Dicey
in 'n soort geloofskrisis. Jensen se boek is gebou rondom twintig leerstellings
waarvan die eerste bv. lui: “Civilization is not and can never be sustainable.
This is especially true for industrial civilization”. Hy begryp sy aandadigheid
as gebruiker, en hoe onversoenbaar die begrippe ekologie en ontwikkeling is.
Op
soek na antwoorde pak hy ‘n reis aan na Indië, ‘n reis wat hom nie alleen voer deur
’n vreemde landskap nie, maar ook terug in die tyd deur die landskap van boeke en
studies wat sy beeld van die werklikheid help vorm het.
“What
goes on inside is just too fast” is ’n teks wat teen ’n dolle vaart ontplooi,
’n teks binne ’n teks, straks ’n binnestebuite glimps in die werking van die
skrywer se vry assosiatiewe verbeelding waar hy op verskillende vlakke,
tektueel sowel as tipografies, speel met sy eie besinnings in gesprek met tekste
van drie baie bedrewe reisskrywers.
Die
laaste essay, “D’Arcy and I” is nóg ’n variasie op die tema van identiteit,
werklikheid, fiksie. Dit is ‘n vernuftige spel met die leser, ‘n vertelling wat
as’t ware uitgedop word op homself. Soos Dicey in die ander essays demonstreer
het, is die werklikheid, nes die waarheid, nie eenvoudig nie. En soms vreemder
as fiksie.
Die
suksesvolle essayskrywer slaag daarin om die leser te betrek deur iets van sy
eie persoonlikheid en stem in die vertelling oor te dra. Dicey se styl word
gevoed deur sy wye belangstellingsveld, sy oog vir detail, vir ironieë en die
absurde, sy onteenseglike taalvermoë, sy ratse intelligensie en sy vermoë om
disparate dinge bymekaar te bring op só ’n wyse dat daar nuwe insigte uit na
vore kom. Dicey is ewe tuis in die pastorale sowel as die digitale, in die
karnavaleske sowel as die pynlik persoonlike.
Sy
essays is ’n geleentheid om die vrye spel, die vlugvoetigheid van die skrywer
se gedagtewêreld en verbeelding te beleef. Die essays in hierdie boek kon
maklik ondraaglik donker gewees het, maar Dicey weet hoe om sy narratiewe met
die “brewwe ligmomente” van humor te verlig.
Ek
dink nie dit sou verkeerd wees om om Dicey te vergelyk met Hunter S. Thompson
nie. Maar met ‘n unieke Afrika kinkel.
(Hierdie resensie het eerste verskyn in Beeld, & word herhaal met vergunning.)
